تواضع و فروتني امام حسن عليه اسلام

تواضع و فروتني آن حضرت انس با قرآن و خوف و خشيت آن حضرت در راه زيارت خانه خدا و سفر حج نمونه‏ هايي از کرم و سخاوت امام(ع)

يکي از مسائل مهمي که هميشه در مورد انسان مطرح مي شود؛ اخلاق حسنه مي باشد که انسان کامل بايد خود را به آن متخلق نمايد. اهل بيت عليهم السلام تنها انسان هايي هستند که در اين باب موفق بوده، و در اين باب گوي سبقت را ربوده اند. در اين مقاله قصد داريم که شمه‏اي از فضايل اخلاقي امام مجتبي عليه السلام راکه به عنوان الگو نيز مطرح هستند، بيان نماييم. باشد که راهگشايي براي نيل به انسانيت باشد.

مرحوم شيخ صدوق در کتاب امالي به سند خود از امام صادق عليه السلام روايت کرده که آن حضرت فرمود:

حسن بن علي(ع)عابدترين مردم زمان خود و زاهدترين آنها و برترين آنها بود، و چنان بود که وقتي حج‏ به جاي مي‏آورد، پياده به حج مي‏رفت و گاهي نيز پاي برهنه راه مي‏رفت.

و چنان بود که وقتي ياد مرگ مي‏کرد مي‏گريست، و چون ياد قبر مي‏نمود مي‏گريست، و چون از قيامت و بعث و نشور ياد مي‏کرد مي‏گريست، و چون متذکر عبور و گذشت از صراط-در قيامت- مي‏شد مي‏گريست. و هر گاه به ياد توقف در پيشگاه خداي تعالي در محشر مي‏افتاد، فريادي مي‏زد و روي زمين مي‏افتاد…

و چون به نماز مي‏ايستاد بندهاي بدنش مي‏لرزيد، و چون نام بهشت و جهنم نزد او برده مي‏شد مضطرب و نگران مي‏شد و از خداي تعالي رسيدن به بهشت و دوري از جهنم را درخواست مي‏کرد… و هرگاه در وقت ‏خواندن قرآن به جمله‏« يا ايها الذين آمنوا» مي‏رسيد مي‏گفت: « لبيک اللهم لبيک‏»…

و پيوسته در هر حالي که کسي آن حضرت را مي‏ديد به ذکر خدا مشغول بود، و از همه مردم راستگوتر، و در نطق و بيان از همه کس فصيح تر بود… (1)

و مرحوم ابن شهرآشوب در کتاب مناقب از کتاب محمد بن اسحاق روايت کرده که گويد:

“ما بلغ احد من الشرف بعد رسول الله(ص) ما بلغ الحسن‏» احدي پس از رسول خدا(ص) در شرافت مقام به حسن بن علي(ع) نرسيد.”

و سپس مي‏گويد: رسم چنان بود که براي آن حضرت بر در خانه‏اش فرش مي‏گستراندند، و چون امام(ع) مي‏آمد و روي آن فرش مي‏نشست، راه بسته مي‏شد و بند مي‏آمد، زيرا کسي از آنجا نمي‏گذشت جز آن که به خاطر جلالت مقام آن حضرت مي‏ايستاد و جلو نمي‏رفت، و هنگامي که امام(ع) از ماجرا مطلع مي‏شد برمي‏خاست و داخل خانه مي‏شد و مردم هم مي‏رفتند و راه باز مي‏شد…

ودر ادامه اين حديث، راوي گويد:

« و لقد رايته في طريق مکة ماشيا فما من خلق الله احد رآه الا نزل و مشي حتي رايت‏ سعد بن ابي وقاص يمشي‏» (2)؛من آن حضرت را در راه مکه پياده مشاهده کردم و هيچ يک از خلق خدا نبود که او را مشاهده کند جز آن که پياده مي‏شد و پياده مي‏رفت تا آنجا که سعد بن ابي وقاص را ديدم (به احترام آن حضرت) پياده مي‏رفت. و از روضة الواعظين فتال نيشابوري روايت کرده که گويد:

«ان الحسن بن علي کان اذا توضا ارتعدت مفاصله و اصفر لونه، فقيل له في ذلک فقال: حق علي کل من وقف بين يدي رب العرش ان يصفر لونه و ترتعد مفاصله، و کان عليه السلام اذا بلغ باب المسجد رفع راسه و يقول: الهي ضيفک ببابک يا محسن قد اتاک المسي‏ء فتجاوز عن قبيح ما عندي بجميل ما عندک يا کريم…»؛حسن بن علي(ع) چنان بود که چون وضو مي‏گرفت‏ بندهاي استخوانش به هم مي‏خورد و رنگش زرد مي‏گشت، و چون سببش را پرسيدند فرمود: هر کس که در پيشگاه پروردگار بزرگ مي‏ايستد بايد اين گونه باشد که بندهايش به هم بخورد و رنگش زرد شود. و چون بر در مسجد مي‏رسيد، سرش را بلند کرده و مي‏گفت:

خدايا ميهمانت ‏بر در خانه توست، اي نيکوکار! بدکار به درب خانه‏ات آمده، پس، از زشتي هايي که نزد من است‏ به خوبي‏هايي که نزد تو است درگذر، اي بزرگوار!

و از کتاب فائق زمخشري روايت کرده که گويد: رسم امام حسن(ع) چنان بود که چون از نماز صبح فارغ مي‏شد با کسي سخن نمي‏گفت تا آفتاب طلوع کند…

و آن حضرت بيست و پنج ‏بار پياده حج ‏به جاي آورد…

و اموال خود را دو بار با خدا تقسيم کرد…( يعني نصف آن را در راه خدا به فقرا داد…)(3)و از حلية الاولياء ابي نعيم نقل کرده که به سندش از امام باقر(ع) روايت نموده که فرمود:"من از خدا شرم دارم که ديدارش کنم و پياده به خانه‏اش نرفته باشم. و به همين خاطر بيست‏ بار پياده از مدينه به حج رفت.

و به سند خود از شهاب بن عامر روايت کرده که حسن بن علي(ع) دو بار همه مالش را با خدا تقسيم کرده و دو نصف کرد، حتي نعلين خود را…

و به سند خود از علي بن جذعان روايت کرده که گويد: حسن بن علي(ع) دو بار همه مال خود را در راه خدا داد و سه بار هم تقسيم کرد، نصف براي خود و نصف را در راه خدا داد… .

پاورقی:

(1): بحارالانوار، ج 43، ص 331.